Opracownie rzeczowe (teoria)

1. Elementy teorii klasyfikacji

1.   &    KATALOG RZECZOWY [Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego, s. 162]

2.   &    KLASYFIKACJA czyli PODZIAŁ LOGICZNY

3.   &    PODZIAŁ RZECZOWY A PODZIAŁ LOGICZNY [Głowacka T. Katalogi rzeczowe, s. 13]

4.   &    WARUNKI DOBREJ KLASYFIKACJI:

FORMALNE

TREŚCIOWE

WYCZERPUJĄCA (adekwatna)

(suma zakresów cząstkowych jest równa zakresowi pierwotnemu - czyli nie może być miejsc pustych, nieokreślonych);

ROZŁĄCZNA

(nie może być części wspólnej, miejsc niejednoznacznych oraz pojęcia muszą się wzajemnie wykluczać);

UŻYTECZNA

(system winien służyć czytelnikom - nie może być tworem abstrakcyjnym).

5.   &    PODZIAŁ DYCHOTOMICZNY

6.   &    PODSTAWA PODZIAŁU

7.   &    TYPOLOGIA [Sosińska-Kalata B., UKD, s. 27]

8.   &    KLASYFIKACJA A TYPOLOGIA

9.   &    RELACJE HIERARCHICZNE

ASYMETRYCZNA	PRZECHODNIA	SPÓJNA inaczej ciągła
(jeżeli A>B to wiadomo, że B<A) - oznacza to jednokierunkowość;	(np. "równości" [jeżeli A=B i B=C to z tego wynika, że A=C] lub "większości" [jeżeli A>B i B>C to z tego wynika, że A>C])	(inaczej mówiąc nie ma miejsc nieokreślonych).

11. & WYBRANE RELACJE HIERARCHICZNE

Relacja GENERYCZNA

Relacja MEROLOGICZNA

Relacja HIERARCHII TEMATYCZNEJ

(rodzaj - gatunek)

(całość - część)

(zależności mieszane)

np. Dramat - komedia

Czasopisma - dzienniki

zwierzęta - ptak

Kraków - Bronowice

Samochód - nadwozie

Dziennik - redagowanie

Biblioteka - gromadzenie zbiorów

Uprawa - zboża

12. & RODZAJE STRUKTUR KLASYFIKACYJNYCH

monorelacyjno-monohierarchiczne

np. taksonomie biologiczne

polirelacyjno-monohierarchiczne

np. klasyfikacje wyliczające

monorelacyjno-polihierarchiczne

(fasetowe)

polirelacyjno-polihierarchiczne

13. & PRAKTYCZNY PODZIAŁ STRUKTUR KLASYFIKACYJNYCH

monohierarchiczne

(wyliczające, liniowe)

fasetowe

(polihierarchiczne, wieloaspektowe)

mieszane

(np. monohierarchiczne z elementami fasetyzacji, UKD itp.)

14. & KLASYFIKACJA PIŚMIENNICTWA.

FORMALNA (np. podział wg cech zewnętrznych: autor, tytuł, miejsce, rok, format lub formy wydawniczej i piśmienniczej: wydawnictwa zwarte i ciągłe).

Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości wydawnicze.

TREŚCIOWA - tu podział wg cech wewnętrznych dokumentu, czyli zawartości tekstu.

Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości piśmiennicze.

15. & W TREŚCI DOKUMENTU WYRÓŻNIAMY PRZEDMIOT I JEGO UJĘCIE.

PRZEDMIOT to pewien fragment rzeczywistości obiektywnej, fikcyjnej lub intencjonalnej opisanej w dokumencie, np.:

obiekty (Wawel, Mieszko I);

zdarzenia (Powstanie Styczniowe);

procesy (katalogowanie, nauka);

rzeczy, zjawiska, zagadnienia, idee, dziedziny wiedzy i życia społecznego...

UJĘCIE to inaczej metoda opracowania tematu, czyli czynnik podmiotowy - wyrażający punkt widzenia autora i jego stosunek do przedmiotu.

Nazwy tych przedmiotów stają się w opisie podstawowym składnikiem charakterystyki słownej, zaś w katalogu przedmiotowym tematami. Ilość tematów stanowi o tzw. zakresie tematycznym (wąski - szeroki)

Przykłady ujęć: filozofia, etyka, psychologia, socjologia, statystyka, polityka, ekonomia, prawo, etnografia, fizjologia, anatomia, patologia, technologia, uprawa, hodowla, organizacja, historia... itd.

16. & Jako PODSTAWĘ KLASYFIKACJI można przyjąć:

Przedmiot - są to klasyfikacje (przedmiotowe, tematowe). W klasyfikacja tych wykładnia cechy naczelnej tzn. pojęciowe ukształtowanie obiektów, wg której porządkowane są opisy jest wyszczególniająca

Ujęcie - są to klasyfikacje (ujęciowe). Wykładnia cechy naczelnej jest uogólniająca.

Np.

Dziecko-psychologia
róża, krokus, stokrotka

[katalog: przedmiotowy, krzyżowy,
tematologiczny]

Np.

Psychologia dzicka
kwiaty-róża; kwiaty-krokus; kwiaty-stokrotka

[katalog: działowy, systematyczny (np. UKD)]

17. & ANALIZA DOKUMENTU. Klasyfikację poprzedza zawsze analiza teksu; na tym etapie klasyfikator winien:

rozważyć zawartość i formę dzieła;
wyszukać charakterystyczne pojęcia;
ustalić stosunki między nimi.

UWAGA:

dla potrzeb katalogu PRZEDMIOTOWEGO analiza zmierza do ustalenia pojęć adekwatnych do przedmiotu dokumentu;

dla potrzeb katalogu UJĘCIOWEGO prowadzi do odszukania miejsca w gotowym schemacie klasyfikacyjnym.

18. & WZÓR ANALIZY DOKUMENTU !!!

1. Co stanowi przedmiot główny dokumentu ?

2. Czy w treści wyróżniony jest przedmiot główny, czy kilka przedmiotów równorzędnych (jakie) ?

3. Czy przedmiot jest omówiony wszechstronnie, czy też prezentuje tylko pewne jego własności, zakresy (jakie) ?

4. Jakie jest ujęcie przedmiotu ?

5. Jak jest forma tekstu ?

19. & CZYNNOŚCI KLASYFIKACYJNE

1. Słowna analiza dokumentu
2. Przekład terminów na język informacyjno-wyszukiwawczy
3. Utworzenie charakterystyki wyszukiwawczej
4. Znakowanie

20. & ETAPY KLASYFIKOWANIA

1. Zapoznanie się z dokumentem i jego analiza;
2. Zapoznanie się z cechami formalnymi: autor, tytuł, podtytuł, seria;
3. Zapoznanie się z aparatem naukowym: wstęp, przedmowa, spis treści, załączniki, bibliografia;
4. Jeśli konieczne: czytamy fragmenty teksu;

21. Uwagi do lektury:

- Głowacka, s. 13-26 w całości [nieco przestarzała jednak łatwa]; Sadowska, Turowska, szczególnie s. 21-27 [jest to uproszczony skrót tego co w książce Sosińskiej, acz niepełny]; dopiero po ich przeczytaniu sięgnąć do podręcznika Sosińskiej [dwa pierwsze rozdziały]; niezależnie od tego o indeksowaniu: rozdz. XII z Sosińskiej i rozdz. VII Sadowskiej, Turowskiej]