3a. Poddziały wspólne
(fragment UKD UDC-P022)
TABLICA Ic - PODDZIAŁY WSPÓLNE JĘZYKA - Wskaźnik =... (znak równości)
Tablica Ic jest głównym miejscem w UKD dla symboli języków, stanowi wzorzec do rozbudowy działu 811 Poszczególne języki i działu 821 Literatura poszczególnych języków oraz tablicy If Poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej. Poddziały wspólne języka służą do oznaczania języka (w którym dokument jest napisany lub z którego jest tłumaczony), jaki należy znać, by korzystać z dokumentu. W ramach poddziałów wspólnych języka występują poddziały syntetyczne (wskaźnikiem jest '), które pełnią tutaj funkcję poddziałów analitycznych. Przykłady poddziałów wspólnych języka:
=214.58 Język cygański
=14'06 Język nowogrecki
TABLICA Id - PODDZIAŁY WSPÓLNE FORMY - Wskaźnik (0...) (zero w nawiasach okrągłych)
Poddziały wspólne formy służą do oznaczania formy (piśmienniczej, graficznej, wydawniczej itd.), w jakiej sporządzony jest dokument.
W poddziałach wspólnych formy występują poddziały analityczne (0.0...) utworzone z typowego wskaźnika .01/.09, które mogą być dołączone do symboli prostych, np.:
(01.034) Bibliografia na nośniku maszynowym
Jeżeli w tablicy Id nie ma odpowiedniego symbolu dla formy, można go utworzyć z symboli głównych. Ten rodzaj symboli ma postać (0:0/9), np.:
(0:741.5) w formie karykatury
(0:82-92) w formie publicystycznej
TABLICA Ie - PODDZIAŁY WSPÓLNE MIEJSCA - Wskaźnik (1.../9...) (nawias okrągły, wewnątrz ciągi cyfr od 1 do 9)
Poddziały wspólne miejsca służą do określenia aspektu geograficznego (lokalizacji przestrzennej) przedmiotu oznaczonego symbolem głównym UKD.
Poddziały te można podzielić na trzy kategorie:
- różne określenia miejsca : cały świat, kosmos, strefy, strony świata, jednostki terytorialne, ugrupowania państw z różnych punktów widzenia, regiony fizyczno-geograficzne
- środowisko fizyczno-geograficzne: góry, równiny, morza, rzeki, jeziora itp.
- jednostki podziału polityczno-administracyjnego świata starożytnego i nowożytnego
Od 1994 roku poddziały wspólne miejsca służą do tworzenia symboli geografii i historii poszczególnych krajów czy regionów: rozbudowa symbolu (3) dla geografii i historii świata starożytnego, a rozbudowa (4/9) dla geografii i historii świata nowożytnego.
Poddziały wspólne miejsca mają rozbudowany system poddziałów analitycznych (1-0/-9) utworzonych z typowego wskaźnika -1/-9, a także nietypowego -01/-09.
Symbol poddziału wspólnego miejsca może mieć formę symbolu rozwiniętego, to znaczy składać się z kilku symboli występujących bezpośrednio po sobie (symbol poddziału wspólnego miejsca wraz z symbolami analitycznymi i niekiedy symbol poddziału wspólnego miejsca wraz z symbolem poddziału wspólnego narodowości czy grupy etnicznej). Może też mieć postać symbolu złożonego, który składa się z symboli połączonych znakami łączącymi: + (plus), / (kreska ukośna), : (dwukropek), np:
(4-191.2-11) Europa Środkowowschodnia
(5/6=411.21) Kraje arabskie
(4+7) Kraje Zachodu
(4/6:262-194.2) Kraje śródziemnomorskie
TABLICA If - PODDZIAŁY WSPÓLNE RASY, NARODOWOŚCI I GRUPY ETNICZNEJ - Wskaźnik (=...) (znak równości w nawiasach okrągłych)
Poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej służą do oznaczania aspektu etnicznego lub narodowościowego oraz grup ludności, których dotyczy treść dokumentu. Można je podzielić na trzy kategorie:
- poddziały oznaczające rasę
- poddziały oznaczające grupę etniczną
- poddziały oznaczające ludność zamieszkującą dane terytorium
Zależnie od przyjętego kryterium wyodrębnienia grup ludności, ich symbole tworzy się na podstawie poddziałów wspólnych języka (tablica Ic) - jeżeli posługują się tym samym językiem, zastępując wskaźnik =... wskaźnikiem (=...) albo na podstawie poddziałów wspólnych miejsca (tablica Ie) -jeżeli łączy ich wspólne terytorium zamieszkania, dodając na początku cyfrę 1 z kropką, np.:
=162.1 język polski (=162.1) Polacy
=111 język angielski (=111) Anglicy
(436) Austria (=1.436) Austriacy
(494) Szwajcaria (=1.494) Szwajcarzy
TABLICA Ig - PODDZIAŁY WSPÓLNE CZASU - Wskaźnik "..." (cudzysłów)
Poddziały wspólne czasu służą do określania daty, okresu, epoki, następstwa chronologicznego czy czasu trwania zdarzenia lub zjawiska.
Od 1994 roku poddziały wspólne czasu stosowane są do tworzenia poddziałów historii, np.:
94(100)"1939/1945" Historia II wojny światowej
Daty podaje się w następującym porządku: rok, miesiąc, dzień, np.:
"1981.12.13" 13 grudnia 1981 r.
Aby uniknąć pomyłek, podawać należy rok w postaci liczby czterocyfrowej, a miesiąc i dzień w postaci liczb dwucyfrowych, stawiając w razie potrzeby zero, np.:
"0435.08.04" 4 sierpnia 435 roku n.e.
Czasy starej ery poprzedza się znakiem - (minus), np.:
"-0064" 64 rok p.n.e.
Jeżeli trzeba wyraźnie zaznaczyć, że wydarzenie odnosi się do nowej ery, należy postawić znak + (plus) przed symbolem oznaczającym datę, np.:
"+0090" 90 rok n.e.
Stulecia i dziesięciolecia oznacza się za pomocą liczb dwu- i trzycyfrowych, np.:
"03" IV wiek
"192" lata dwudzieste XX wieku, od 1920 do 1929
Wiek I oznacza się cyframi 00, a dla wieków II-X podaje się pierwszą cyfrę daty rocznej danego wieku, umieszczając z lewej strony cyfrę 0 :
"00" wiek I
"01" wiek II
"02" wiek III
"03" wiek IV
"04" wiek V
"05" wiek VI
"06" wiek VII
"07" wiek VIII
"08" wiek IX
"09" wiek X
Dla wieków XI-XX podaje się dwie pierwsze cyfry danego wieku:
"10" wiek XI
"11" wiek XII
"12" wiek XIII
"13" wiek XIV
"14" wiek XV
"15" wiek XVI
"16" wiek XVII
"17" wiek XVIII
"18" wiek XIX
"19" wiek XX
Okres (od-do) oznacza się za pomocą dwóch dat granicznych połączonych kreską ukośną, np.:
".../19" od pradziejów do czasów najnowszych
"04/14" Średniowiecze (V-XV w.)
"15/17" Czasy nowożytne (XVI-XVIII w.)
"18/19" wiek XIX i XX
"1914/1918" okres I wojny światowej
"1939/1945" okres II wojny światowej
TABLICA Ih - PODZIAŁ ALFABETYCZNY A/Z I STOSOWANIE CYFR W UKD
Uzupełnienie symboli UKD innymi oznaczeniami cyfrowymi lub alfanumerycznymi poprzedza się znakiem *. Znakiem tym została oznaczona rozbudowa działu 630 Leśnictwo zaczerpnięta z Oksfordzkiego Systemu Klasyfikacji. Przykłady symboli ze znakiem gwiazdki:
630*2 Hodowla lasu
625.711(4)*E4 Europejska droga E4
Nazwy własne (nazwiska, organizacje, instytucje, jednostki geograficzne itd.) podaje się bezpośrednio po odpowiednim symbolu głównym lub pomocniczym, np.:
025.45 UKD
061.6(438) Polska Akademia Nauk
78.071 Lutosławski W.
728.8(438 Wilanów)
821.162.1(091) Miłosz Cz.
929-052 Fiszer F.
914(44 Paryż)(036) Przewodnik po Paryżu
94(438 Zakopane) Historia Zakopanego
TABLICA Ii - PODDZIAŁY WSPÓLNE PUNKTU WIDZENIA ORAZ SPOSOBU UJĘCIA TEMATU PRZEZ AUTORA - Wskaźnik .00... (kropka, zero, zero)
Poddziały wspólne .00... służą do wyrażenia punktu widzenia, z którego klasyfikowany temat jest rozpatrywany. Do jednego symbolu można dołączyć tylko jeden symbol tego poddziału. Przykłady symboli:
314.001.18 Prognozy demograficzne
32.001 Teoria polityki
656.2.004.15 Bezpieczeństwo ruchu kolejowego
TABLICA Ik - PODDZIAŁY WSPÓLNE Z KRESKĄ ZERO - Wskaźnik -0... (kreska, zero)
Tablica ta obejmuje dwie grupy: poddziały wspólne materiału ze wskaźnikiem -03 oraz poddziały wspólne osoby ze wskaźnikiem -05
Poddziały wspólne -03 służą do oznaczania surowca lub składników, z których zostały wykonane wyroby (przedmioty). Dodaje się je do symboli głównych wtedy, gdy punkt widzenia materiału, z którego został wykonany dany wyrób (przedmiot), nie jest podstawowym, ale wtórnym, dodatkowym aspektem treści dokumentu
Poddziały wspólne -05 stosuje się wtedy, gdy aspekt osobowy jest wtórny w stosunku do zagadnienia wyrażonego przez symbol główny. Jeżeli symbole główne nie odnoszą się bezpośrednio do osób albo ich działań, dodaje się odpowiedni symbol poddziału wspólnego osoby -05. Poddziały te mają szerokie zastosowanie w dziale 364 Organizacja opieki i pomocy społecznej, np.:
364.65-055.5 Opieka nad rodziną
364.65-056.24 Opieka nad chorymi
364.65-057.19 Opieka nad bezrobotnymi
354.65-058.51 Opieka nad bezdomnymi
Do celów dydaktycznych na podstawie © UKD UDC-P022 przygotował W. M. Kolasa. Kraków 2002 http://www.wmkolasa.up.krakow.pl/