1a. Bazy danych. Wprowadzenie

1.1. Definicje

W szerokim znaczeniu:
Baza danych. Zorganizowany zbiór informacji, zawierający jednolity rodzaj danych.  

W węższym znaczeniu
Baza danych (ang. data base). Zbiór uporządkowanych, powiązanych ze sobą tematycznie danych zapisanych w pamięci komputera

• Każda BD jest złożona z elementów o określonej strukturze: rekordów lub obiektów.

• Z BD związane są z nią mechanizmy zarządzania, określające m. in. zasady porządkowania, wyszukiwania, edycji i modyfikacji

• Potocznie bazą danych określa się także oprogramowanie do tworzenia i zarządzania bazami danych

• Źródło: na podst. A. Rydzewski: Ilustrowany słownik techniki komputerowej, Warszawa 1995

Definicja techniczna:
Baza danych to zestaw związanych ze sobą obiektów (tablic, formularzy, raportów, kwerend i zbiorów poleceń) utworzonych i zorganizowanych przez system zarządzania bazą danych (database manegement system - DBMS) 

• Źródło:  P. Dyson: Leksykon komputerowy. Warszawa 1994

Zatem baza danych to:

• DBMS (system zarządzania bazą danych)

• Zbiór obiektów (np. plik)

Database manegement system [DBMS] (system zarządzania bazą danych - oprogramowanie użytkowe, które steruje danymi w bazie danych. Oprogramowanie to zajmuje się m. in.: organizacją, przechowywaniem, odzyskiwaniem, ochroną i nadzorem nad integralnością danych. DBMS może także: formatować raporty, importować i eksportować dane, a także dzięki własnemu językowi skryptów formułować zapytania (query) 

• Źródło: P. Dyson: Leksykon komputerowy. Warszawa 1994

Definicja prawna:
Baza danych oznacza zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości 

• Źródło: USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych // Dz.U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1402. - Toż tryb dostępu: http://ks.sejm.gov.pl:8009/proc3/ustawy/3121_u.htm 

1.2 KLUCZOWE POJĘCIA

Rekord (zapis) podstawowa jednostka informacji z bazie danych zawierająca pełny zestaw informacji o gromadzonych obiektach (np. opis bibliograficzny, dane teleadresowe itp.)

Wyróżniamy dwa podstawowe typy rekordów:

• Jednostopniowe, tzn. takie, rekord dzieli się na pola. W schemacie tym rekordy symbolizują wiersze tabeli, zaś polami są kolumny

• Wielostopniowe, tzn. takie, rekord dzieli się na pola, pola zaś na podpola. Bazy tego typu mają własne, zróżnicowane interfejsy (nie są to tabele, lecz wyświetlane sekwencyjnie formularze)

Przykładowy rekord:

Lub

1.3 Typologia baz danych (wybrane podziały)

1. Ze względu na zastosowany model danych wyróżniamy:

• bazy kartotekowe o tzw. płaskiej strukturze (np. ISIS, MAK). W modelu tym:
  • istnieje tylko jeden typ rekordów
  • powtarzające się dane są fizycznie wpisywane do każdego rekordu (cechuje je duża redundancja)
  • bazy tego typu nieekonomicznie zarządzają zasobami i są trudne do reorganizacji

• bazy strukturze relacyjnej (np. Access). W modelu tym:
  • istnieje kilka źródeł danych (tabel) połączonych tzw. relacjami
  • brak powtarzających się danych, gdyż te są zwykle wydzielone jako osobna tabela
  • bazy tego typu można łatwo modyfikować
  • łatwiejszy jest nadzór nad utrzymaniem integralności danych
  • bazy tego typu ekonomicznie zarządzają zasobami (cechuje je mała redundancja)

... szerzej: Bazy danych. Ppodstawy relacyjnych baz danych. - http://db.tigra-system.pl/art.php?id=17 

2. Ze względu na przeznaczenie wyróżniamy m .in.:

• bazy uniwersalne (biurowe) - np. Access, dBase
• bazy specjalistyczne (Oracle, SyBase, DB2)
• systemy ze zintegrowaną bazą danych (większość małych systemów bibliotecznych, np. MAK)

3. Ze względu na architekturę (sposób dostępu do danych) wyróżniamy m .in.:

• bazy o dostępie plikowym (starego typu, narażone na awarie), np. MAK
• bazy oparte na architekturze klient-serwer (sieciowe, wielodostępne, bezpieczne, nowoczesne), np. MySQL

• bazy rozproszone - posadowione na równych serwerach lub systemach (łączy je wspólny interfejs, zaś komunikacje umożliwiają sterowniki ODBC i język zapytań np. SQL, lub protokół Z39.50), np. KaRo: http://karo.umk.pl/ 

4. Ze względu na rodzaj przechowywanej informacji (jest to tradycja  bibliotekarska)

bibliograficzne, np. 

• Sociofile
  • Zawiera: opisy bibliograficzne artykułów wraz z abstraktami z ponad 1800 tytułów czasopism oraz dysertacji ( na podstawie Sociological Abstracts i Social Planning/Policy & Development Abstracts - SOPODA). Zakres: socjologia i dziedziny pokrewne ( m. in. historia i teoria socjologii, metodologia, socjopsychologia, socjologia pracy). Zasięg chronologiczny: artykuły - od 1974 r., dysertacje - od 1986 r. (aktualizacja co kwartał).

źródłowe (faktograficzne), np.

• The Viking Opera Guide, ed. 1993 r.
  • Zawiera: informacje o życiu i twórczości ponad 800 kompozytorów oraz o około 1500 operach ( w tym ponad 3 godz. muzyki operowej )

skierowujące

• Springer in Print. 1994, 1995, 1996, 1997
  • Zawiera: dane bibliograficzne czasopism i książek wydawanych przez Springer - Verlag

... szerzej: Bazy danych. Porównanie Relacyjnych, Obiektowych i Obiektowo-Relacyjnych Baz Danych. - http://db.tigra-system.pl/art.php?id=17 

6. Inne podziały.

• ze względu na zakres tematyczny danych

  • jednodziedzinowe

  • wielodziedzinowe

• ze względu na zakres realizacji funkcji wyszukiwawczej w charakterystykach wyszukiwawczych dokumentów:

  • pełnotekstowe, zawierające teksty dokumentów pierwotnych

  • bibliograficzne, w których możliwe jest realizowanie funkcji wyszukiwawczej w pełnym zakresie charakterystyki wyszukiwawczej dokumentu.

 (Tekst 1.4 wg: Włodzisław Duch, Notatki do wykładów wstępnych: http://www.phys.uni.torun.pl/~duch/Wyklady/komput/spdypl.html)

1. Indeksy (szczególnie w bazach kartotekowych MAK, ISIS, MOL)

 

Rekord 1	Rekord 2	Rekord 3
N: Adamski, Józef  T: Poezje  M: Kraków  R: 2000	N: Kowalski, Jan  T: Wspomnienia  M: Wrocław  R: 2001	N: Wysocka, Ewa  T: Filozofia  M: Kraków  R: 2001

Powiązania

Indeks aut:		Indeks miejsc:
Adamski, Józef  Kowalski, Jan  Wysocka, Ewa		Kraków  Wrocław

2. przeglądanie sekwencyjne (we wszystkich typach baz) [np. MAK - wg kryterium, Access Ctrl+f]

3. Sortowanie, porządkowanie (we wszystkich typach baz)

4. Kwerendy (rodzaje kwerend na przykładzie Accessa):

• Wybierające (parametryczne i „sztywne”)
• Aktualizujące,
• Dołączające
• Usuwające
• Krzyżowe
• Tworzące tabele
• Kwerendy konsoli SQL

5. Strukturalny język zapytań SQL

• Zaimplementowany w większości profesjonalnych DBMSach np. Oracje, DB2, Sybase, Accessie, czy MySQL. W przypadku Accessa język ów jest raczej rzadko wykorzystywany bezpośrednio do pracy w konsoli. Zwykle pośrednikiem pomiędzy SQL a użytkownikiem są kwerendy, makra itp. SQL umożliwia łatwą współpracę różnych baz danych i wykorzystanie ich w systemach internetowych i rozproszonych.

• Definicja: Struktured query language [SQL] (strukturalny język zapytań) - w relacyjnych DBMS język zapytań wynaleziony przez IBM dla użycia na dużych komputerach. Został no też zaadaptowany przez Oracle Corporation do zastosowania na inne platformy (w tym PC). SQL jest obecnie standardem w większości profesjonalnych DBMS, szczególnie opartych na architekturze klient-serwer … SQL zawiera ok. 60 poleceńi jest używany do tworzenia i modyfikacji zapytań o raz sterowania dostępem do danych zorganizowanych w tablicach. SQL może być używany zarówno jako interfejs interaktywny, jak również jako wbudowane polecenia w programie aplikacji [na podst. P. Dyson: Leksykon komputerowy. Warszawa 1994)

1. Raporty - czyli wydruki

2. Formularze (Access), maski (MAK) - interfejsy ekranowe (inaczej: sposoby prezentacji danych)

3. Makra (skrypty) - miniprogramy wspomagające wykonywanie szeregu kolejnych czynności (np. sterowanie formularzami)

4. Moduły (fragmenty kodu źródłowego w języku programowania wysokiego poziomu, np. Visual Basic, C++ itp.) - moduły pełnią tę samą funkcje co marka. Są stosowane do projektowania skomplikowanych operacji. Np. obliczeń, skalowania, interakcyjnych interfejsów itp.

5. Mechanizmy grupowej modyfikacji (np. kwerendy aktualizujące w Accesie, czy procedury MAKa)

6. Strony dostępu (formularze umożliwiające dostęp przez www, Access 2000 i nowsze)

 

• (Wyżej wymienione pojęcia są wspólne dla wszystkich baz danych!!!)

1.6. Typ danych  (na przykładzie Accessa)

• Zależnie od rodzaju danych jakie będziemy gromadzić w określonym polu. W bazie możliwe jest określenie różnych typów danych (wybrane)

• Tekst (pozwala na wpisanie do pola maksymalnie 255 znaków) - (1 B)

• Memo/nota (65,535 znaków), ale zajmuje dużo pamięci !!! (16 B)

• Liczba (konieczne wtedy, gdy chcemy dokonywać obliczenia na danym polu) (1,2,4,8 lub 16 B)

• Data/Godzina (8 B)

• Waluta (8 B)

• Autonuemer (4 lub 16 B)

• Tak/Nie (1 B) (tzw. „ptaszek”)

• Obiekt Ole (umożliwia dołączanie do bazy obiektów multimedialnych i różnych plików, np. muzyką, rysunki, filmy, dokumenty tekstowe, archiwa itp.) - do 1 GB

• Hiperłącze (umożliwia aktywowanie danych jako link)

... > [więcej]

1. Artykuł ze Słownika encyklopedycznego informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Oprac. B. Bojar. Warszawa 2002, s. 27-28

BAZA DANYCH - uporządkowany zbiór informacji (danych) z określonej dziedziny lub tematyki, przeznaczony do wyszukiwania. Termin baza danych upowszechnił się wraz z rozwojem informatyki, umożliwiającym tworzenie baz danych na maszynowym nośniku informacji. Obecnie oznacza zazwyczaj kom­puterową bazę danych. Ostatnio daje się zaobserwować tendencja zamiennego stosowania terminów baza danych i system informacyjny (system informacyjno-wyszukiwawczy). Często, zwłaszcza w literaturze z zakresu informatyki, terminem baza danych określany jest zbiór danych wraz z oprogramowaniem i innymi środkami służącymi do przetwarzania danych. Baza danych składa się z wielu zbiorów (plików), z których najważniejszymi są zbiór główny i indeks (indeksy). Rekordy w bazie oraz pola w rekordach mogą być wzajemnie powiązane. Istnieje wiele modeli danych, ale w praktyce bardzo często przy projektowaniu baz danych stosowane są rozwiązania własne. Przez wiele lat rozróżniano trzy podstawowe modele struktury bazy: hierarchiczny, sieciowy i relacyjny, a w ostatniej dekadzie bardzo się roz­powszechnił model obiektowy. Zdefiniowanie bazy danych polega na określeniu: (l) formatu rekordu (i ew. powiązań między rekordami), (2) formatu (formularza wejściowego) wprowadzania informacji do bazy, (3) zasad tworzenia indeksu (indeksów), (4) formatu wyświetlania/wydruku. Podczas projek­towania bazy danych należy określić zasady tworzenia zapytań informacyjnych kierowa­nych do bazy. Tworzenie i użytkowanie baz danych wymaga korzystania z oprogramowania. Pakiety programów do obsługi baz danych są obecnie bardzo zróżnicowane, najogólniej należy rozróż­niać oprogramowanie wewnętrzne, składające się na system zarządzania bazą danych, oraz oprogramowanie zewnętrzne, służące do realizacji konkretnej bazy danych. Baza danych może się fizycznie znajdować: (l) u dysponenta (producenta i/lub dystrybutora) bazy, użytkownik korzysta z bazy online za pośrednictwem sieci komputerowych lub zleca przeprowadzenie wyszukiwania w trybie wsadowym, (2) u użytkownika, który pozyskuje bazę na nośniku informacji (CD-ROM, taśma magnetyczna, dyskietka) do własnego przetwa­rzania: na jednym komputerze, na kilku komputerach lub w sieci lokalnej. Rozpowszechnia się także korzystanie z rozproszonych baz danych w modelu klient/serwer. Zaproponowano wiele typologii baz danych. Wyróżnia się rodzaje baz danych najczęściej zależnie od: a) Rodzaju gromadzonej w nich informacji: bibliograficzne, zawierające  informację dokumentacyjną, i faktograficzne, zawierające informację faktograficzną; b) Rodzaju denotacji utrwalonych danych: źródłowe, denotujące obiekty rzeczywistości poza językowej, np. bazy danych faktograficzne i bazy danych odsyłające, denotujące zbiory dokumentów, czyli pełniące funkcję metainformacyjną względem innych zbiorów informacji. Bazę danych odsyłającą może stanowić baza danych bibliograficznych lub faktograficznych, np. baza danych terminologicznych (słownikowa) zawierająca terminologię danej dziedziny wiedzy lub słownik języka informacyjno-wyszukiwawczego, służąca jako pomoc przy formułowaniu strategii wyszukiwawczej, np. baza danych Chemname, Vocabulary Switching System (VSS). Bazy danych faktograficznych odsyłające do innych baz nazywane są często bazami skierowującymi, np. Dialindex w systemie Lockheed-Dialog; c) Zakresu tematycznego (pola semantycznego) danych: jednodziedzinowe i wielodziedzinowe. Wśród baz wielodziedzinowych wyróżnia się bazy transdyscyplinowe zawierające dane jednej głównej dziedziny, np. medycyny oraz w ograniczonym zakresie dane z innych dziedzin komplementarnych z punktu widzenia przedmiotu i metod badań, np. chemii, biologii; d) Rodzaju bazy notacyjnej danych: numeryczne, tekstowo-numeryczne i ikonograficzne; e) Poziomu opisu organizacji danych na nośniku informacji: logiczne, reprezentujące przyję­ty w danym  systemie informacyjno-wyszukiwawczym model danych oraz fizyczne, reprezentujące realizację danego modelu na konkretnym nośniku informacji; f) Przyjętego modelu danych (struktury danych): hierarchiczne, sieciowe, relacyjne; g) Zakresu realizacji funkcji wyszukiwawczej w charakterystykach wyszukiwawczych dokumentów (2). Z tego punktu widzenia wydziela się bazy danych: pełnotekstowe, za­wierające teksty dokumentów pierwotnych, odróżniane od baz danych bibliograficz­nych, w których możliwe jest realizowanie funkcji wyszukiwawczej w pełnym zakresie charakterystyki wyszukiwawczej dokumentu. Por. wyszukiwanie pełnotekstowe; h) Przeznaczenia, które może polegać na zaspokajaniu potrzeb informacyjnych określonej kategorii użytkowników. Wyróżnia się tzw. bazy ukierunkowane zadaniowo, np. baza danych NASA, IN1S, ERDA. Wszystkie stosowane w praktyce podziały baz danych nie są podziałami logicznymi, po­nieważ do ich uzyskania zastosowano jednocześnie różne kryteria. Typowymi elementami opisu baz danych w katalogach baz danych są: nazwa; skrót naz­wy; inne wersje nazwy i skrótu nazwy; producent (często z rozróżnieniem na producenta in­formacji i na producenta bazy, np. na dysku CD-ROM); źródła informacji zawartych w bazie; język; typ; zakres geograficzny; zakres czasowy; zakres przedmiotowy (tematyka, opis zawartości); odpowiedniki drukowane i/lub na nośnikach maszynowych; informatyczne wymagania użytkowania; ograniczenia licencyjne; oprogramowanie; producent oprogra­mowania; data pierwszego wydania; częstotliwość aktualizacji; aktualna wersja bazy; cena (np. prenumeraty na jedno stanowisko, na wiele stanowisk, w sieci, w serwisach online);  

2. BAZA DANYCH. Hasło z Nowej encyklopedii powszechnej PWN. - Tryb dostępu: http://encyklopedia.pwn.pl/6376_1.html 

BAZA DANYCH, inform. zbiór wzajemnie powiązanych danych wraz z oprogramowaniem umożliwiającym ich definiowanie, wykorzystywanie i modyfikowanie. Powiązane tematycznie dane są grupowane w jednostki zw. rekordami i zapamiętywane w plikach; rekord odpowiada na ogół pewnemu konkretnemu opisywanemu obiektowi (osobie, rzeczy, pojęciu), pliki zaś grupują rekordy o podobnej strukturze. Programy baz danych — wyszukujące lub zmieniające dane — zawierają wiedzę o strukturze plików i rekordów: fiz. (metoda zapisu w pamięci) i log. (interpretacja programisty). Struktura bazy danych zależy od celu jej stworzenia, tzn. od rodzaju zastosowań, do których będzie używana.

Zorganizowanie wielkiej liczby danych oraz efektywne zarządzanie nimi (przy łatwym dostępie dużej liczby użytkowników z różnych, często odległych miejsc) wymagało stworzenia specjalnego oprogramowania obsługującego bazy danych, zw. systemami zarządzania baz danych lub systemami baz danych. Należą one do najbardziej skomplikowanych rodzajów oprogramowania — mają zarówno cechy kompilatorów, jak i systemów operacyjnych. Systemy baz danych są używane w fabrykach, bankach, szpitalach, urzędach itp., gdzie na co dzień korzysta się z wielu danych. Sposób reprezentowania obiektów modelowanego świata oraz zachodzących między nimi związków zależy od przyjętego modelu danych. Najczęściej używanymi modelami danych były (chronologicznie): hierarchiczny, sieciowy i relacyjny. Ten tradycyjny podział traci jednak powoli na aktualności.

W latach 70. i 80. dominowały scentralizowane systemy baz danych, w których wszystkie dane były zarządzane przez jeden komputer. Ostatnio zaczęły powstawać systemy rozproszonych baz danych, tj. takie, w których dane są przechowywane w różnych, oddalonych od siebie komputerach; za pośrednictwem sieci komputerowej system steruje dostępem do tych danych.

Od systemów baz danych (scentralizowanych i rozproszonych) wymaga się zapewnienia m.in.: integralności (poprawności) danych, współbieżnej obsługi żądań dostępu do baz danych, zgłaszanych jednocześnie przez różnych użytkowników, kontroli dostępu do danych, możliwości odtworzenia bazy danych (np. jej stanu przed awarią sprzętu).

Do poł. lat 80. uporano się zasadniczo z problemami sprawnego zarządzania dużymi zbiorami danych, efektywnej realizacji żądań użytkowników, a także niezawodności oraz ochrony dużych baz danych. Wraz z rozwojem systemów baz danych wykształciły się nowe potrzeby ich użytkowników: 1) lepszego modelowania świata rzeczywistego (zwł. w przypadku obiektów o złożonej strukturze); 2) sprawnego zarządzania danymi niesformatowanymi, np. tekstami, obrazami, mapami, sygnałami dźwiękowymi itp.; 3) przechowywania wiedzy o modelowanym świecie nie tylko za pomocą faktów, ale i w postaci ogólnych reguł, a także dokonywania na ich podstawie wnioskowania. Bazy danych spełniające wymagania 1 i 2 zw. są obiektowymi (obiektowo zorientowanymi), a wymaganie 3 — dedukcyjnymi; dotychczasowe rozwiązania (1990) mają raczej charakter badawczy i prototypowy.

3. Wybrane artykuły z Wikipedii [wersja pol.]: http://pl.wikipedia.org/wiki/ 

• Baza danych: http://pl.wikipedia.org/wiki/Baza_danych 

  Baza danych składa się z danych oraz programu komputerowego wyspecjalizowanego do gromadzenia i przetwarzania tych danych. Program taki (lub zestaw programów) nazywany jest "Systemem zarządzania bazą danych" - z angielskiego Database management system. (Ponieważ "system zarządzania bazą danych" jest niewygodny w użyciu, to często samo oprogramowanie nazywa się również "bazą danych").

  Bazy danych operują głównie na danych tekstowych i liczbowych, lecz większość współczesnych baz umożliwia przechowywanie danych binarnych typu: grafika, muzyka itp.

  Bazy danych można podzielić według struktur danych których używają:

  1. bazy proste - każda tablica danych jest samodzielnym dokumentem i nie może współpracować z innymi tablicami. Do baz tego typu należą liczne programy typu - książka telefoniczna, książka kucharska, spis książek, kaset lub płyt. Wspólną cechą tych baz jest ich zastosowanie w jednym wybranym celu.
  2. bazy relacyjne (złożone) - wiele tablic danych może współpracować ze sobą. Bazy relacyjne posiadają wewnętrzne języki programowania (SQL), za pomocą których możemy tworzyć własne menu oraz zaawansowane funkcje obsługi danych. Relacyjne bazy danych (jak również przeznaczony dla nich standard SQL) oparte są na kilku prostych zasadach:
     1. Wszystkie wartości danych oparte są na prostych typach danych.
     2. Wszystkie dane w bazie relacyjnej przedstawiane są w formie dwuwymiarowych tabel (w matematycznym żargonie noszących nazwę "relacji"). Każda tabela zawiera zero lub więcej wierszy (w tymże żargonie - "krotki") i jedną lub więcej kolumn ("atrybuty"). Na każdy wiersz składają się jednakowo ułożone kolumny wypełnione wartościami, które z kolei w każdym wierszu mogą być inne.
     3. Po wprowadzeniu danych do bazy możliwe jest porównywanie wartości z różnych kolumn, zazwyczaj również z różnych tabel, i scalanie wierszy, gdy pochodące z nich wartości są zgodne. Umożliwia to wiązanie danych i wykonywanie stosunkowo złożonych operacji w granicach całej bazy danych.
     4. Wszystkie operacje wykonywane są w oparciu o logikę, bez względu na położenie wiersza tabeli. Nie można więc zapytać o wiersze, gdzie (x=3) bez wiersza pierwszego, trzeciego i piątego. Wiersze w relacyjnej bazie danych przechowywane są w porządku zupełnie dowolnym - nie musi on odzwierciedlać ani kolejności ich wprowadzania, ani kolejności ich przechowywania.
     5. Z braku możliwości identyfikacji wiersza przez jego pozycję pojawia się potrzeba obecności jednej lub więcej kolumn niepowtarzalnych w granicach całej tabeli, pozwalających odnaleźć konkretny wiersz. Kolumny te określa się jak "klucz podstawowy" (primary key) tabeli.
  3. bazy obiektowe
  4. strumieniowe bazy danych

  Podstawowe funkcje bazy danych to:

  • projektowanie rekordów
    • nazwa pola
    • długość pola
    • rodzaj pola (tekstowe,liczbowe,logiczne)
  • edycja (dopisywanie, usuwanie rekordów, poprawianie rekordów)
  • sortowanie
  • wyszukiwanie i selekcja danych
  • tworzenie zapytań
  • tworzenie raportów
  • drukowanie

• SQL: http://pl.wikipedia.org/wiki/SQL 

SQL to skrót od Structured Query Language (ang. strukturalny język zapytań). Jest to język programowania opracowany w latach siedemdziesiątych w firmie IBM. Stał się on standardem w komunikacji z serwerami relacyjnych baz danych, takimi jak IBM-owskie DB2 i SQL/DS, a także MySQL, PostgreSQL, Oracle, Microsoft SQL Server, Microsoft Access, Sybase Adaptive Server Enterprise, Sybase SQL Anywhere, Computer Associates Ingres, Informix, mSQL, First SQL i inne. Można powiedzieć, że korzystanie z relacyjnych baz danych, to korzystanie z SQLa. Pierwszą firmą, która włączyła SQL do swojego produktu komercyjnego, był Oracle. Dalsze wprowadzanie SQLa, w produktach innych firm, wiązało się nierozłącznie z wprowadzaniem modyfikacji pierwotnego języka. Wkrótce utrzymanie dalszej jednolitości języka wymagało wprowadzenia standardu.

W 1986 roku SQL stał się oficjalnym standardem, wspieranym przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) i jej członka, Amerykański Narodowy Instytut Normalizacji (ANSI). Wczesne wersje specyfikacji (SQL86 i SQL89) były w dużej mierze jedynie określeniem wspólnej płaszczyzny łączącej różne istniejące wówczas produkty i pozostawiały wiele swobody twórcom implementacji. Z czasem jednak systemy komputerowe uległy integracji i rynek zaczął domagać się aplikacji oraz ich funkcji faktycznie współpracujących z wieloma różnymi bazami danych. Pojawiła się potrzeba określenia standardu ściślejszego. Mógł on jedynocześnie obejmować nowe elementy, nieujęte do tej pory w języku. Tak powstał SQL92, obowiązujący w produktach komercyjnych do dziś.

Produkty związane z relacyjnymi bazami danych to nie tylko serwery. Sam serwer określa się często takimi nazwami jak "back end", "engine", czy też "motor bazy danych". Przechowuje on dane oraz zapewnia ich pobieranie i aktualizacje w odpowiedzi na pobierane intstrukcje w SQLu.

Uzupełnieniem serwera jest zazwyczaj "front end", "middleware" czy też "fronton" - narzędzia upraszczające komunikację z serwerem i wyposażone w mechanizmy pozwalające wykorzystać pobrane dane. Należą do nich mechanizmy generowania i obsługi formularzy oraz raportów, języki czwartej generacji (4GL), graficzne języki zapytań, narzędzia konstrukcyjne użytkownika, oprogramowanie do prezentacji multimedialnych, systemy tworzenia hipertekstu, systemy CAD/CAM, arkusze kalkulacyjne, jak również interfejsy dostępu bezpośredniego. Wszystkie one wykorzystują, do komunikacji z serwerem i wykonywania za jego pośrednictwem różnych operacji, język SQL. Serwer odpowiada za przechowywanie, porządkowanie i pobieranie danych, zapewnia ich integralność, bezpieczeństwo oraz zabezpiecza przed ewentualnymi konfliktami między użytkownikami.

Z technicznego punktu widzenia, SQL jest podjęzykiem danych. Oznacza to, że jest on wykorzystywany wyłącznie do komunikacji z bazą danych. Nie posiada on cech pozwalających na tworzenie kompletnych programów. Jego wykorzystanie może być trojakie i z tego względu wyróżnia się trzy formy SQLa:

1. SQL interakcyjny lub autonomiczny wykorzystywany jest przez użytkowników w celu bezpośredniego pobierania lub wprowadzania informacji do bazy. Przykładem może być zapytanie prowadzące do uzyskania zestawienia aktywności kont w miesiącu. Wynik jest wówczas przekazywany na ekran, z ewentualną opcją jego przekierowania do pliku lub drukarki.
2. Statyczny kod SQL (Static SQL) nie ulega zmianom i pisany jest wraz z całą aplikacją, podczas której pracy jest wykorzystywany. Nie ulega zmianom w sensie zachowania niezmiennej treści instrukcji, które jednak zawierać mogą odwołania do zmiennych lub parametrów przekazujących wartości z lub do aplikacji. Statyczny SQL występuja w dwóch odmianach.
   1. Embedded SQL (Osadzony SQL) oznacza włączenie kodu SQL do kodu źródłowego innego języka. Większość aplikacji pisana jest w takich językach jak C++ czy Java, jedynie odwołania do bazy danych realizowane są w SQL. W tej odmianie statycznego SQLa do przenoszenia wartości wykorzystywane są zmienne.
   2. Język modułów. W tym podejściu moduły SQL łączone są z modułami kodu w innym języku. Moduły kodu SQL przenoszą wartości do i z parametrów, podobnie jak to się dzieje przy wywoływaniu podprogramów w większości języków proceduralnych. Jest to pierwotne podejście, zaproponowane w standardzie SQL. Embedded SQL został do oficjalnej specyfikacji włączony nieco później.
3. Dynamiczny kod SQL (Dynamic SQL) generowany jest w rakcie pracy aplikacji. Wykorzystuje się go w miejsce podejścia statycznego, jeżeli w chwili pisania aplikacji nie jest możliwe określenie treści potrzebnych zapytań - powstaje ona w oparciu o decyzje użytkownika. Tę formę SQL generują przede wszystkim takie narzędzia jak graficzne języki zapytań. Utworzenie odpowiedniego zapytania jest tu odpowiedzią na działania użytkownika.

Wymagania tych trzech form różnią się i znajduje to odbicie w wykorzystywanych przez nie konstrukcjach językowych. Zarówno statyczny, jak i dynamiczny SQL uzupełniają formę autonomiczną cechami odpowiednimi tylko w określonych sytuacjach. Większość języka pozostaje jednak dla wszystkich form identyczna.

• Baza danych (angielskie database), rodzaj komputerowego zbioru kartotek, magazyn danych o określonej budowie. Baza danych jest modelowym ujęciem fragmentu rzeczywistości będącego przedmiotem zainteresowania (universe of discours) osób, instytucji, organizacji, firm, zakładów itp., reprezentującym fakty dotyczące tej rzeczywistości w formie umożliwiającej ich przetwarzanie w komputerze. Istotne obiekty danego przedmiotu zainteresowania określa się jak encje lub klasy. Klasą lub encją w rejestrze samochodów są poszczególne samochody, a także ich właściciele lub użytkownicy. Projekt bazy danych określa jej strukturę (część intensjonalną) i zawartość (część ekstensjonalną). Dane przechowywane w bazie są trwałe, co nie oznacza, że nie ulegają zmianom. W każdej chwili baza danych znajduje się w określonym stanie. Operacje powodujące zmianę stanu bazy danych noszą nazwę transakcji.

  Przez integralność bazy danych rozumie się wierne odzwierciedlanie przez nią przedmiotu zainteresowania jej użytkowników. Prostymi przykładami baz danych są spisy towarów, rozkłady jazdy, ewidencje pracowników, wykazy płatnicze, wszelkiego rodzaju rejestry bankowe, kartoteki urzędowe, biblioteki, katalogi, książki telefoniczne, szpitalne historie chorób, dzienniki lekcyjne, wykazy osób podejrzanych, księgi parafialne itd. Wszystkie one muszą spełniać jeden warunek: ich tworzenie, przechowywanie, uaktualnianie i przeszukiwanie powinno się odbywać w komputerze.

  Najprostsze bazy danych są jednopoziomowe (płaskie) i są tworzone przez plik jednostek o jednolitej strukturze, zwanych rekordami. Rekordy, czyli elementy składowe pliku bazy danych, zawierają pola różnorodnych typów: numeryczne, znakowe, tekstowe, pola walut, a w przypadku baz multimedialnych także pola wskaźnikowe odnoszące się do zapamiętanych w komputerze cyfrowych obrazów, animacji i dźwięków. W zależności od charakteru przedmiotu zainteresowania bazy danych tworzą wielokolumnowe tabele spełniające ścisłe wymogi. Tabele takie określa się mianem relacji, a tworzone przez nie bazy nazywa się relacyjnymi bazami danych. W zarządzaniu informacją baz danych są przydatne klucze, za pomocą których określa się zapytanie kierowane do baz danych lub reguły porządkowania baz danych (sporządzanie indeksów baz danych). Istnieją standardowe języki obsługi baz danych, np. SQL. Praktycznie nie ma już dziedziny zainteresowań, która nie podlegałaby odwzorowaniu w komputerową bazę danych. Dysponowanie właściwą informacją o określonym obiekcie w określonym czasie i miejscu jest zawsze cenną wartością, pomocną w podejmowaniu udanych decyzji.

  Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego - Informatyka” Wydawnictwa Europa. Autor - Zdzisław Płoski. ISBN 83-87977-16-0. Rok wydania 1999.

  Zobacz również

  Plik, Rekord, Pole, Encja, Relacja, Klucz, Rozproszona baza danych

• Baza danych jednopoziomowa (angielskie flat-file database), prosta baza danych zbudowana na podobieństwo kartoteki, składająca się z jednej tabeli. Tradycyjna szufladka z kartami katalogowymi lub komputerowa baza stałych klientów stacji benzynowej są przykładami bazy danych jednopoziomowej.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego - Informatyka” Wydawnictwa Europa. Autor - Zdzisław Płoski. ISBN 83-87977-16-0. Rok wydania 1999.

• Rozproszona baza danych (angielskie distributed database), system bazy danych obejmujący komputery znajdujące się w różnych miejscach. Rozmieszczenie elementów rozproszonej bazy danych może dotyczyć jednego biura, budynku, lecz także obszarów rozległych geograficznie, np. krajowy system oddziałów banku.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego - Informatyka” Wydawnictwa Europa. Autor - Zdzisław Płoski. ISBN 83-87977-16-0. Rok wydania 1999.

• Serwer bazy danych (angielskie database server), komputer przechowujący bazę danych wraz z odpowiednim oprogramowaniem, za pomocą którego udostępnia ją zdalnym klientom w sieci komputerowej. Do ważniejszych producentów serwerów bazy danych należą firmy Oracle, IBM (DB2), Informix, Sybase i Microsoft.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego - Informatyka” Wydawnictwa Europa. Autor - Zdzisław Płoski. ISBN 83-87977-16-0. Rok wydania 1999.

Więcej informacji [dla zaawansowanych]:

• Bazy danych: http://db.tigra-system.pl/ 
• Bazy danych: http://www.strony.wp.pl/wp/hakman/bazydanych/bazydanych.htm 
• Budzyński R.: Wprowadzenie do technologii baz danych [wykład akademicki UW]. - http://bobo.fuw.edu.pl/DB/ 
• Traczyk T.: BSSI - Bazy danych i systemy informacyjne [wykład akademicki PW]. - Tryb dostępu: http://www.ia.pw.edu.pl/~ttraczyk/bssi/bssi.html 
• Chwastek R.: Bazy danych [wykład akademicki AGH]. - Tryb dostępu: http://galaxy.uci.agh.edu.pl/~chwastek/lectures/db/dbspis.html 
• Bazy danych : wprowadzenie teoretyczne. Oprac. M. Biernacki i in. - Tryb dostępu: http://linux.ia.agh.edu.pl/personal/pszwed/labsp98/BazyD/index.htm 
• Google Directory. Computers > Software > Databases. - http://directory.google.com/Top/Computers/Software/Databases/ 
• Google Directory. Computers > Computers Science > Database Theory. -  http://directory.google.com/Top/Computers/Computer_Science/Database_Theory/ 

© W. M. Kolasa. Kraków 2003 http://www.wmkolasa.up.krakow.pl/  - ostatnia modyfikacja: