Wróć na początek

BHP - opis formalny

* [ew. poprawki i uzupełnienia dopisane po 1 IV 2008 - zostaną oznaczono innym kolorem]

W bazie BHP zasadniczo kontynuujemy metodę poznaną przy BV4 i Notkowski, jej ilustracją są przykłady (w razie wątpliwości można wyciągać wnioski per analogiam);

Względem BV istnieje jednak kilka różnic:

• inny system numeracji, (aktualnie numerujemy w polu 655) 
• nie tworzymy haseł przedmiotowych (6xx), ani klasyfikacji (693, 696) - z wyjątkiem niektórych prac, które stosują klasyfikację - np. prace o kodach: BZ KHPP, czy Dziki - BZP i in.
• rekordy podpisujemy w polu 655
• katalogujemy różne obiekty (nie tylko książki), ale również artykuły i rozprawy oraz dopisujemy w miarę konieczności adnotacje, recenzje, polemiki i powołania.

Przepisy:

W trakcie pracy proszę korzystać z odpowiednich opracowań na temat MARC21 i ISBD, w szczególności: 

• Format MARC21 rekordu bibliograficznego dla książki. - Warszawa : Centrum NUKat, 2005. Tryb dostępu: http://ultra.ap.krakow.pl/~wmkolasa/sowa/fm21Nukat2005.pdf 
• M. Janowska: Opis bibliograficzny artykułów. Warszawa 1997 [bardzo zalecana lektura całości - 30 s.]
• M. Janowska: Opis bibliograficzny wydawnictw ciągłych. Warszawa 1997 [szczególnie s. 32-34 poświęcone poprawnemu podawaniu numeracji]
• Kody nazw języków: http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html 

Wprowadzam następujące odstępstwa od tradycyjnych zasad MARC21:

• Stosujemy tylko trzy rodzaje uwag: 504 - bibliografia, 546 - język oraz 500 na pozostałe typy uwag;

• Hasła z pól 100 i 700 nie kończymy kropką i nie podajemy dat biograficznych

• Serie zawsze wpisujemy do 490 (nie tworząc wariantów w 830) - pierwszy wskaźnik = 1

• Pole 245 dla artykułów,  rozpraw i wywiadów nie kończymy kropką (dla książek kończymy).

• W 245 stosujemy tylko pola ^a ^b ^c (jeśli zdarzy się tom i tytuł tomu należy je wpisać do ^a lub ^b stosując odpowiednie znaki umowne).

• 773 – cytata (stosujemy wg wykładni, która podałem na ćwiczeniach i której ilustracja są  przykłady) - szczegóły B i C (niżej)

• 787 – recenzja, polemika (stosujemy wg wykładni, która podałem na ćwiczeniach i której ilustracja są  przykłady) - szczegóły  D (niżej)

• 991 – Adnotacja - wpisujemy tam treść adnotacji z oryginału (jeśli jest to adnotacja opisowa). W przypadku, gdy adnotacja zawiera powołanie lub wyliczenie zawartości należy ją zredagować w odpowiedni sposób) - szczegóły  E (niżej)

• W artykułach,  rozprawach i recenzjach pomijamy inf. o lustracjach, tab. itp. Takie inf podajemy tylko w przypadku książek

Rodzaje dokumentów. Wprowadziłem następujący system oznaczeń:

• A - artykuł;
• R - rozprawa;
• K - książka;
• C - czasopismo jako całość;
• + opis należy samodzielnie odszukać w źródle i dopisać do bazy (oznacza to, że chodzi o odsyłacz lub niekompletną kserokopię)

Sugeruję następującą kolejność prac.

• Każdorazowo upewnić się tuż przed praca - że rekordu nie ma w bazie (zawracam uwagę, że może się zdarzyć, iż kolega/koleżanka wprowadzi identyczny np. minutę wcześniej!!!.
• Gdy kopiujemy lub tworzymy samodzielnie rekord logujemy do bazy na swój unikalny nick i hasło (podam go na pierwszych ćwiczeniach). Zawracam na to uwagę, bo w trybie modyfikacji pracujemy jako inny użytkownik (korektor) i nie należy tego mylić ani nadużywać.
• Jeśli dopisywanym obiektem jest książka - należy spróbować skopiować ją ze zdalnych serwerów z39.50 - w pierwszej kolejności BN (dopuszczam też kopiowanie z NUKat i BJ; w drodze wyjątku: LC, Oxford - te ostatnie rekordy trzeba jednak dodatkowo poprawić). Kopiowanie jest możliwe tylko na terenie pracowni (s. 18). Skopiowane rekordy można potem dowolnie edytować zwykłym klientem Sowy w dowolnym miejscu i czasie. Ważne jest tylko to, aby kopiowane rekord podpisać i nadawać im na bieżąco odpowiednie numery.
• W dalszej kolejności sugeruję katalogować artykuły i rozprawy - proponuję rozpoczęcie nauki od nieskomplikowanych artykułów. Nie ma znaczenia kolejność w jakiej wprowadzają Państwo dane z przydzielonego Wam źródła. Opisy trudne sugerują zostawiać na koniec semestru, gdy już nabędziemy doświadczeń.
• Na końcu uzupełniamy problematyczne rekordy - w takich przypadkach każdego studenta przynajmniej jeden raz zapraszam na dyżury. Potem dyskusje można przenieść na forum.

Odpowiednie szablony do pobrania są tu: [należy go pobrać i odpowiednio zmodyfikować: nazwisko w 655 oraz ew. data, numer i kod swojej prasy - podałem każdorazowo na mat. wraz ze schematem numeracji]

Znaki diakrytyczne: w miarę konieczności używamy je z menu "narzędzia" Sowy. W przypadku znaków b. egzotycznych (tj. takich, których nie ma w Sowie) - problem konsultować ze mną)

W miarę potrzeb rozmaite problemy będę rozwijał na forum. Umawiamy się że dyskusje odbywają się w forum (Prace kontrolne) w obrębie logicznych tematów i bez konieczności nie tworzymy nowych wątków. Uprzejmie proszę bez istotnej potrzeby nie pisać do mnie e-maili ani wypowiedzi prywatnych, lecz publikować zapytania na forum. Jednocześnie proszę, aby ze wzgledów bezpieczeństwa na forum nigdy nie ujawniać loginów i haseł do baz (takie dane można przesyłać e-mailami lub jako priv).

W przypadkach wątpliwych zapraszam na dyżury w każdy poniedziałek: 18.15-20-15 i wtorek 18.30-20.30

A. KSIĄŻKA

A1. Stosujemy zasady poznane w BV oraz odstępstwa, które opisałem wyżej. tj.

• Stosujemy tylko trzy rodzaje uwag: 504 - bibliografia, 546 - język oraz 500 na pozostałe typy uwag;

• Hasła z pól 100 i 700 nie kończymy kropką i nie podajemy dat biograficznych

• Serie zawsze wpisujemy do 490

• W 245 stosujemy tylko pola ^a ^b ^c (jeśli zdarzy się tom i tytuł tomu należy je wpisać do ^a lub ^b stosując odpowiednie znaki umowne).

A2. Jeśli opis zawiera adnotację - należy ją odpowiednio dopisać do pola 991 ^a - szczegóły zob. E (niżej). Zwracam uwagę, że pole 991 jest polem niepowtarzalnym.

A3. Jeśli opis zawiera recenzję lub polemikę - należy ją odpowiednio dopisać do pola 787 - szczegóły zob. D (niżej).  Zwracam uwagę, że pole 787 jest polem powtarzalnym dla każdej recenzji.

A4. Opis może tez zawierać uwagi (nie mylić z adnotacją), które należy wpisać do odpowiednich pól grupy 5xx - szczegóły zob.  H (niżej)

A5. Zwracam uwagę poprawne redagowanie opisu, szczególnie pola 300: nie ss. 173 (tylko 173 s.), nie 3 nlb. (tylko [3] s.), nie ilustr. - tylko il.) itd.

A6. W pracy BHP nie tworzymy haseł przedmiotowych (pola 6xx) i nie stosujemy pól 8xx.

A7. Zwracam uwagę, że wiele opisów źródłowych było redagowanych wg zasad innych niż ISDB i były dodatkowo zmienne w czasie - zatem przed ich wpisaniem do MARC należy je właściwie zinterpretować w konwencji ISBD (tzn. wg PN-N-01152.01 lub ks. M. Lenartowicz: Przepisy katalogowania książek. Cz. 1, Opis bibliograficzny. Warszawa 1983 lub wyd. nast.).

B. ARTYKUŁ

B1. Artykuły opisujemy w sposób analogiczny jak książki, z jedną różnicą  - zamiast pola 260 + 300 jest tu jedno pole cytata 773. Por. dwa pierwsze przykłady oraz przykłady niżej:

B2. Zwracam uwagę, że źródłowe opisy były redagowane wg zasad innych niż ISDB i były dodatkowo zmienne w czasie - zatem przed ich wpisaniem do MARC należy je właściwie zinterpretować (pomocne mogą okazać się podane wzory niżej).  

B3. Pole 773 (i każde jego podpole) jest niepowtarzalne. Pola 773 nie kończymy kropką. Pole 773 nie zawiera wskaźników.

B4. Jeśli opis zawiera adnotację - należy ją odpowiednio dopisać do pola 991 ^a - szczegóły zob. E (niżej). Zwracam uwagę, że pole 991 jest polem niepowtarzalnym.

B5. Jeśli opis zawiera recenzję lub polemikę - należy ją odpowiednio dopisać do pola 787 - szczegóły zob. D (niżej).  Zwracam uwagę, że pole 787 jest polem powtarzalnym dla każdej recenzji.

B6. Opis może tez zawierać uwagi (nie mylić z adnotacją), które należy wpisać do odpowiednich pól grupy 5xx - szczegóły zob.  H (niżej).

B7. Tytuł czasopisma z cytaty 773 ^t podajemy w formie skróconej - szczegóły G (niżej).

B8. Formę numerację czasopisma z cytaty (773 ^g) należy odpowiednio zredagować, tak aby odpowiadała współczesnej wykładni. Rozwijam to niżej w punkcie F.

B9. Dla artykułów wieloczęściowych publikowanych na łamach tego samego tytułu należy utworzyć tylko jedno podpole 773 i wpisać tam odpowiednio całą treść rozdzielając średnikami zgrupowane segmenty. Np.:

• ..... ^g1955, nr 2, s. 57-71; nr 3, s. 51-56  [dwa numery z tego samego roku]
• ..... ^g1955, nr 7, s. 72-75; 1956, nr 3, s. 51-56  [dwa numery - każdy z innego roku]
• ..... ^g1955, nr 2, s. 57-71; nr 3, s. 51-56; 1956, nr 3, s. 51-56  [trzy numery - dwa pierwsze z tego samego roku, następny z kolejnego roku] - może być ich oczywiście dowolnie wiele.

B10. Dla ułatwienia poddaję wzory typowych artykułów ogólny sposób ich interpretacji. Wzory nie wyczerpują jednak wszystkich możliwych sytuacji, zatem w przypadkach wątpliwych proszę o osobista konsultacje (dotyczy to w szczególności źródeł wyd. przed 1972 rokiem i prawie każdej pozycji wydanej w XIX wieku).

Artykuł jednego autora:
NAZWISKO Imię: Tytuł artykułu. Podtytuł artykułu. [Adnotacja]. Tytuł czasopisma. Numeracja, paginacja

Uwagi: autor do 100 oraz 245 

Artykuł jednego autora + Tłumacz:
NAZWISKO Imię: Tytuł artykułu. Podtytuł artykułu. [Adnotacja]. Tł. Imię Nazwisko. Tytuł czasopisma. Numeracja, paginacja

Uwagi: autor do 100 oraz 245, tłumacz do 245 i 700 + ^e

Artykuł dwóch (trzech) autorów:
NAZWISKO Imię, Nazwisko Imię: Tytuł artykułu. Podtytuł artykułu. [Adnotacja]. Tytuł czasopisma. Numeracja, paginacja

Uwagi: pierwszy autor do 100, drugi do 700 bez ^e oraz obydwoje do 245

Artykuł bez autora (z tłumaczem, ilustratorem, redaktorem itp.)
TYTUŁ artykułu. Podtytuł artykułu. Tł. Imię Nazwisko. [Adnotacja]. Tytuł czasopisma. Numeracja, paginacja

Uwagi: tłumacz, il. red. itp. do 245 oraz 700 + ^e

Artykuł baz autora (wypowiedź zbiorowa)
TYTUŁ artykułu. Podtytuł artykułu. Wypow. Imię Nazwisko. [Adnotacja]. Tytuł czasopisma. Numeracja, paginacja

Uwagi: wypowiadający się jest autorem - więc do 245 oraz 700 bez ^e

Dopiski do tytułu. Sporadycznie po tyt. może być dodane w nawiasach [...] określanie, które nie jest adnotacją np. [nekr.] lub [uzupełnienie niejasnego tytułu]. W takim przypadku (ale zależy to od kontekstu):

• albo podajemy to jako rozwinięcie niejasnego tytułu podajemy w postaci nie zmienionej. np. 245 10 ^aPrace IOS [Instytutu Obróbki Skrawaniem] ....
  • albo jest to adnotacja
• albo jeśli dopisek pełni rolę podtytułu - traktujemy jako podtytuł i wpisujemy do 245 ^b. Np. 245 10 ^aMichał Trześniowki : ^b[nekr]
  • albo jest to adnotacja
• zasadę tę stosujemy do wszystkich typów wydawnictw (nie tylko artykułów). Przypadki wątpliwe proszę konsultować ze mną osobiście.

Wywiad:
NAZWISKO Imię*: Tytuł artykułu. Podtytuł artykułu. [Adnotacja]. Rozm. Imię Nazwisko. Tytuł czasopisma. Numeracja paginacja

Uwagi: Autor (wypowiadający się)* do 100 i 245; osoba przepr. rozm. do 245 i 700 + ^eRozm. przepr.

B11. Zwracam uwagę na sposób podawania lokalizacji artykułu. Istnieją dwa rodzaje paginowania i nie wolno ich mylić:

• ciągłe, np.: s. 1-4  (tzn., że artykuł jest wydrukowany na stronach: od 1 do 4)
• nieciągłe, np.: s. 1, 4 (tzn., że artykuł jest wydrukowany na stronach: 1 i 4)

B12. Zwracam uwagę poprawne redagowanie in. o lokalizacji nie ss. 17-16 (tylko s. 17-16).

B13. Jeśli na końcu opisu artykułu, rozprawy lub recenzji (po paginacji) widnieje inf. il. lub rys., tab. - należy ją zignorować.

C. ROZPRAWA:

C1. Rozprawę opisujemy w sposób analogiczny jak artykuł. Różnica sprowadza się do innego wyrażenia wprowadzającego w 773, dodatkowego podpola ^d w 773 oraz nieco innych zasad wypełniania ^g z 773. Zob przykład: Rozprawa w książce (praca zbiorowa)

C2. Pole 773 (i każde jego podpole) jest niepowtarzalne. Pola 773 nie kończymy kropką. Pole 773 nie zawiera wskaźników.

C3. Zawracam uwagę, że w formacie MARC na cytatę przeznaczono są tylko 3 podpola (niezbędne do identyfikacji):

• tytuł, który należy uzup. ewentualnym: 
  • oznaczeniem wydania całości (np. Wyd. 3) lub 
  • oznaczeniem tomu całości (np. T. 3)
• [pierwsze] miejsce i rok wydania
• lokalizacja

• podtytuł całości, 
• redaktora całości, 
• drugie i następne miejsce wydania.

C5. W przypadkach szczególnych można podać podtytuł i redaktora całości (jeśli tytuł jest nie wystarczający do identyfikacji, tzn. książek o identycznym tytule jest wydano już wiele). W ślad za tak pojętą wykładnią wskazane jest aby spr. czy tytuł książki, z której rozprawę opisujemy jest jednoznaczny: wystarczającym testem jest spr. jej w Karo przeszukując (BN, NUKat i BJ).

C6. Dla rozpraw cytowanych z pracy, która ma autora należy w polu cytaty należy miedzy pola "i" oraz "t" dodać jeszcze pole "a". Zob. przykład (Rozprawa w książce (praca tego samego autora)

C7. Lokalizację rozprawy w opisie MARC podajemy w polu 771 ^g (które jest w tym przypadku poprzedzone znakiem strefy (. - ) zatem rozpoczynam od "dużej litery" .... . - ^gS. 14-20

C7. Przypadki inne niż opisane proszę konsultować ze mną osobiście.

C8. Opcja RAd. Dla uproszczenia katalogowania wielu rozpraw z tej samej książki można przyjąć konwencję ich zbiorowego opisu (tj. na 2 poziomach pozornych) - tzn. katalogujemy całość jako zwykła książka (czyli wg A), zaś inf. o kilku zawartych w niej rozprawach umieszczamy w adnotacji. W niektórych pracach oznaczyłem takie przypadki jako RAd (czytaj "rozprawa do adnotacji). 

Przykład RAd:

...

245 00 ^aStulecie Polskiego Seminarium w Orchard Lake w Stanach Zjednoczonych : ^b1885-1985 / ^cpod. red. Romana Nira.
260 ^aOrchard Lake, Mich. : ^bWydaw. Centralnego Archiwum Polonii Amerykańskiej, ^c1987.
...

991 ^aZ treści: s. 165-189: "Eagle" rocznikiem Szkół w Orchard Lake / Marcin Gałązka; s. 211-241: "Głos Studenta" miesięcznik Studentów Seminarium Polskiego / Elżbieta Szewczyk; s. 242-258: Czasopisma szkół w Orchard Lake / Anna Torbus ["Niedziela", "Głos", "Dziennik", "Wrzos", "Tatler", "Sodalis", "The Punch", "Alumnus", "Magnet", "Scierka", "Nasza droga", "Dynamics"]
700 1 ^aGałążka, Marcin
700 1 ^aSzewczyk, Elżbieta 
700 1 ^aTorbus, Anna
700 1 ^aNir, Roman. ^eRed.
...
740 02 ^a"Eagle" rocznikiem Szkół w Orchard Lake
740 02 ^a"Głos Studenta" miesięcznik Studentów Seminarium Polskiego
740 02 ^aCzasopisma szkół w Orchard Lake

Opisy w adnotacji dla takich przypadków redagujemy wg schematu: 

245 ... opis całości ...
991  ^aZ treści: paginacja: Tytuł : podtytuł / Imię Nazwisko; kolejna paginacja: Tytuł : podtytuł / Imię Nazwisko [subadnotacja odnosząca się do tej rozprawy];  kolejna paginacja: ...
700 - dla każdego autora wymienionego w 991 (bez określenia rodzaju współpracy)
740 - dla każdego tytułu wymienionego w 991 (podtytuły w 740 pomijamy)

D. RECENZJA, POLEMIKA

D1. Recenzja lub polemika (pole 787) jest w naszej bazie obiektem niesamodzielnym - tzn. może wystąpić wyłacznie jako element dodany do opisu: książki, artykułu, rozprawy lub czasopisma (jako całości). Por. przykłady (Książka (+ recenzje) i Książka (praca zbiorowa + recenzja + zawartość)

D2. Pole 787 jest powtarzalne, zaś każde jego podpole niepowtarzalne. Pola 787 nie kończymy kropką. Pole 787 nie zawiera wskaźników.

D3. Jeśli pole zawiera recenzję w w podpolu ^iRec.: jeśli polemikę - ^iPolem.:  (incydentalnie występują inne opkreślenia)

D4. Nigdy nie podajemy tytułów recenzji i polemik - ten element (nawet jeśli jest znany) proszę zawsze ignorować.

D5. Recenzentów i polemistów dodajemy do rekordów dwukrotnie (w formie do wyświetlania i indeksowania) - por. D7: 

• w 787 ...  ^aImię Nazwisko... (osobna 787 dla każdej recenzji) - i jest to forma do wyświetlania oraz
• w 700 ... ^aNazwisko, Imię. Rec (osobna 700 dla każdego recenzenta) - i jest to forma do indeksowania

D6. Jeśli recenzji jest więcej niż jedna tylko w pierwszym wystąpieniu pola 787 wpisujemy podpole ^i z określeniem "Rec." (787 ^i) inne rozpoczynamy od ^a. 

D7. Sposób wypełniania podpól ^t i ^g w polu 787 jest identyczny jak ^t i ^g dla artykułów 773 (por. B i F).

Przykład (MARC) - trzy recenzje w jednym rekordzie
.......
787 ^iRec.: ^aMarek Jaworski // ^tKwart. Hist. Prasy. - ^g1992, nr 2, s. 234-242
787 ^aJan Marx // ^tKultura. - ^g1992, nr 2, s. 92-97
787 ^aJanusz Termer // ^tNowe Książ. - ^g1987, nr 10, s. 72-74
700 1 ^aJaworski, Marek. ^eRec.
700 1 ^aMarx, Jan. ^eRec.
700 1 ^aTermer, Janusz. ^eRec.

E. ADNOTACJA

E1. Adnotację zawsze dopisujemy do pola 991 (^a). Pole 991 (i jego podpole ^a) nie jest niepowtarzalne. Pola 991 nie kończymy kropką. 

E2. Adnotacje dzielą się na wiele podtypów i każdy z nich wymaga innego podejścia.  Por też c8 (wyżej). Dwa najczęściej występujące omawiam niżej:

I. zwykła adnotacja (podana w formie opisowej)
Należy dodać do rekordu adnotację w formie identycznej, jak w źródle. Ps. niektóre adnotacje mogą być długie (nawet kilkanaście linijek tekstu). 

Przykład 1: 
...
991 ^a"Współczesność" (1956-1971) - próba monograficznego opisu
...

II. adnotacja z referencjami (por. też C.8)
Sytuacja charakterystyczna dla opisów prac zbiorowych, gdzie podajemy ich zawartość. Należy wpisać treść adnotacji z oryginału (wielu autorów i ich rozprawy w jednym polu 991 ^a oraz 700 dla każdego autora). Jedyny problem to konieczność niewielkiej modyfikacji szyku opisu, tak aby ich notacja przypominała 1 strefę zwykłego opisu (por. przykład niżej).  

Jest (w oryginale):
....
s. 25-31: BORZYSZKOWSKI Józef: Społeczność polska północnego Pomorza; s. 41-54: BANACH Jacek: Polska prasa gdańska : narodziny i rozwój; ... 
....

Ma być (po korekcie):
...
s. 25-31: Społeczność polska północnego Pomorza / Józef Borzyszkowski; s. 41-54: Polska prasa gdańska : narodziny i rozwój / Jacek Banach; ... 
...

Widok MARC (po korekcie)
...
700 1 ^aBorzyszkowski, Józef
700 1 ^aBanach, Jacek
991    ^as. 25-31: Społeczność polska północnego Pomorza / Józef Borzyszkowski; s. 41-54: Polska prasa gdańska : narodziny i rozwój / Jacek Banach; ... 
...

Podobną a metodę należy zastosować także do opisów, gdzie w treści adnotacji widnieje inf. wskazująca na referencje, np. Tekst jest ang. wersją art. J. Kafla: Wstęp do prasoznawstwa Zesz. Nauk Uniw. Warsz. 1955 nr 1 s. 12-19

Jest (w oryginale):
Tekst jest ang. wersją art. J. Kafla: Wstęp do prasoznawstwa  Zesz. Nauk Uniw. Warsz. 1955 nr 1 s. 12-19

Ma być (widok MARC)
991  ^aTekst jest ang. wersją: Wstęp do prasoznawstwa / Mieczysław Kafel // Zesz. Nauk Uniw. Warsz. - 1955, nr 1, s. 12-19
...
700 1 ^aKafel, Mieczysław

E3. Gdy rozpisywana w adnotacji rozprawa ma 2 i więcej autorów po "/ " podajemy ich kolejno rozdzielając przecinkami (w szyku Imię Nazwisko)

E4. Dla każdego autora wymienionego w tego rodzaju adnotacji należy dodać 700. Jeśli autor rozprawy jest już w rekordzie w 700 (np. w jako redaktor lub w innej funkcji) nie należy go powtarzać. 

E5. W niektórych publikacjach (szczególnie artykułach) nie jest podana lokalizacja całego artykułu,  tylko jego fragment. A zatem wiec w polu 773 nie będzie podanych stron, zaś będą na początku adnotacji). Np. 
991  ^as. 156-168: Prasa Wrocławia. Tak przygotowane opisy proszę przejmować jako poprawne i wprowadzać w nich zmian.

Oryg.: Por. Tenże: Prasa jako towar. Tamże 1988 z. 2 s. 3-5.

MARC:
...
991 ^a ..... Por. Tenże: Prasa jako towar // Tamże. - 1988, z. 2, s. 3-5.

Uprzedzając pytania wyjaśniam: "tenże", "taż", "tegoż", "idem" (znaczy ten sam, co użyty wyżej), "toż" (ten sam tytuł, tego samego autora, co użyty wyżej), "tamże", "ibidem" (w tym samym źródle, co wyżej). Jeśli tylko kontekst opisu na to pozwala, można stosować te określenie - ale można również je przerobić podstawiając w miejsce "tamże", "tenże" określone tytuły, nazwiska itp.

E7. W adnotacjach zasadniczo stosujemy te same znaki przestankowe, co w oryginalne. Powstaje jednak problem jak połączyć inf., które przejmujemy bez zmian (adnotacje opisowe) z referencjalmi (lub same referencje). Sugeruję, aby w przypadkach wątpliwych podawać następną cześć adnotacji "po kropce" lub po średniku" (dbając, aby zredagowana adnotacja był czytelna).

E8. NOTATNIK WINDOWS. Z rozmaitych względów sugeruję aby dłuższe adnotacje redagować w notatniku windows (i profilaktycznie zapisywać lokalnie).  Do opisu w Sowie (pole 991 ^a) - wkleić dopiero na samym końcu. Zabieg ten uchroni nas przed utrata danych (szczególnie jesli chodzi o długie adnotacje) i w przypadku zerwania poleczenia z bazą oraz redagowanie w notatniku jest wygodniejsze.

F. NUMERACJA CZASOPISM

F1. Poprawne numerowanie czasopism nie należy zdań najłatwiejszych, nie można go zautomatyzować i każdorazowo wymaga pewnego wysiłku. Proponuje zatem, aby przed katalogowaniem sprawdzić w bazie wzorcowej jak dany tytuł powinien być numerowany. Następnie w oparciu o źródła normatywne przeanalizować, czy znaleziony w bazie sposób numerowania jest właściwy. 

F3. W razie problemów podaję krótką własną interpretację i jej zastosowania cytacie. Generalna zasada jest następująca. Staramy się podać informacje niezbędne do identyfikacji wydawnictwa (bez numeracji redundantnych). W zależności od częstotliwości istnieje kilka schematów numeracji:

• dla czasopism wyd. regularnie (od dziennika do półrocznika - pod warunkiem, że nie miały wyłącznie numeracji ciągłej) kolejność elementów jest następująca: 
  • rok, nr, strony [każdy element oddzielony przecinkiem], np. 1987, nr 5, s. 4-6 (w oryginale może być np. R. 33 1987 nr 5 s. 4-6) [rocznikowanie ciągłe "R. 33" - jest w tych przypadkach nadmiarowe - zatem pomijamy]. Określenie przed numerem ("z." lub "nr" należy podawać zgodnie z oryg.).
• dla czasopism wyd. nieregularnie, pism numerowych w sposób ciągły oraz roczników - wzór jest następujący: najpierw numeracja ciągła, potem rok (w nawiasach), potem inne. np. 
  • T. ... (rok), strony [np. R. 33 (1978), s. 4-6],
  • Z. ... (rok), strony [np. Z. 33 (1978), s. 4-6], 
  • Nr ... (rok), strony [np. Nr 33 (1978), s. 4-6], 
  • Vol. ... (rok), strony [np. Nr 33 (1978), s. 4-6], 
  • R. ... (rok), strony [np. R. 33 (1978), s. 4-6], 
• W nielicznych przypadkach po (rok) a przed strony może jeszcze nastąpić składnik pośredni np. fasc. Wówczas wzór jest następujący:
  • Vol (rok), fasc., strony [np. Vol. 33 (1978), fasc. 12, s. 4-6]. Są to jednak przypadki rzadkie, proszę je stosować wtedy, gdy znajdziemy potwierdzenie w bazach wzorcowych (por. F4).
• Incydentalnie zdarzają też przypadki inne, których nie wymieniłem (są opisane w PN-01152-02).
• Określenie: R., T., Vol., Nr (proszę podawać zgodnie z oryginałem)

F4. Aktualnie dostępnych jest kilka źródeł względnie dobrej jakości, gdzie można sprawdzić skróty i numeracje czasopism. Nie są to jednak źródła alternatywne, tylko komplementarne - zatem sprawdzamy we wszystkich i a na końcu staramy się wyciągnąć przysłowiowy "wspólny mianownik".

• Baza sowy (indeks "Tytuł czasopisma z cytaty").
• BZCz (1996-2004): http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=3 (indeks "wykaz_czasop");
• BWC z lat 1958-1975: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=34  (tu wiedzy dostarcza pole Zasób);
• BWC z lat 1976-1980: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=35  (tu wiedzy dostarcza pole Zasób);
• NUKat (podbaza: CKTCz -Centralna Kartoteka Tytułów Czasopism). Jeśli nasze wcześniejsze poszukiwania zawiodą można do tych celów wykorzystać NUKat. Wyszukiwania prowadzimy, po uprzednim wybraniu indeksu "Tytuł czasopisma". W NUKat znajdziemy szereg użytecznych inf. zarówno inf. jak się tyt. skraca [w widoku MARC pole 210], jak i częstotliwość [pole 310]. A by zaś ustalić sposób numeracji sugeruję wykonać dwa sprawdzenia:
  • na karcie (uwagi) ustalamy określenie" "z", "nr", "vol", "Z", "T" itp.
  • przejść klikając link do dowolnej biblioteki, która egz. posiada i oglądamy zasób (ze względu na jakość sugeruję BJ, Ossolineum, UMCS lub KUL).
• Dla wydawnictw sprzed 1951 roku użyteczny może być także CKCzP: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=7 (o schemacie numeracji można wnioskować z pola zasób).

F5. Zwracam uwagę na właściwy sposób oznaczania zeszytów łączonych: poprawnie: z. 2/3 (a nie z. 2-3) oraz poprawne łączenie kilku części opisanych łącznie (zob. B9)

G. SKRÓTY TYTUŁÓW CZASOPISM

G1. Tytuł czasopisma w opisach artykułów oraz recenzji (773 i 787) należy podąć w formie skróconej. Reguluje je PN-N-01178:1994 (jest to długa norma wielokrotnie już zmieniana i nie ma odpowiednika on-line). Na wstępie pragnę zaznaczyć, że w bazie Sowy ta zasada nie był od początku stosowana (opisy opatrzone kodem PBA mogą nie mieć skrótów); w latach późniejszych zaś powszechnie stosowano skróty, na których można się wzorować.

G2. Pierwszą czynnością przed skatalogowaniem artykułu jest wiec (podobnie jak w punkcie F) także ustalenie poprawnego skrótu tytułu. Proponuje zatem aby postępować podobnie (z kilkoma różnicami). Sprawdzamy zatem w następujących źródłach w ustalonej kolejności:

• Baza sowy (indeks "Tytuł czasopisma z cytaty") - zwracam uwagę, że opisy PBA mogą być w postaci pełnej (pozostałe powinny być dobrze).
• BZCz (1996-2004): http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=3 (indeks "wykaz_czasop");
• BBP 1971-1975: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=28 (indeks "wykaz_czas.);
• BBP 1995-: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=13  (indeks "wykaz_czas.);
• NUKat (podbaza: CKTCz -Centralna Kartoteka Tytułów Czasopism). Jeśli nasze wcześniejsze poszukiwania zawiodą można do tych celów wykorzystać NUKat. Wyszukiwania prowadzimy, po uprzednim wybraniu indeksu "Tytuł czasopisma". Inf. o skrócie w widoku MARC pole 210.
• Dla wydawnictw sprzed 1951 roku użyteczny może być także CKCzP: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=7 (w bazie nie podano wprawdzie skrótu, ale są tam inne pomocne informacje).

G3. W przypadku rzadkich wydawnictw (takich, których nie ma w Sowie ani bazach wzorcowych) - szczególnie wydanych przed 1939 rokiem, a w jeszcze większym stopniu wyd. w XIX wieku można ze skr, zrezygnować - takie przypadki prosze z mną konsultować osobiście.

F5. Przypadki trudne. Uprzejmie proszę, aby zwrócić baczną uwagę, na następujące problemy:

• Czasopisma o tytule niewyróżniającym, np.: "Biuletyn", "Biuletyn Informacyjny", "Rocznik Naukowy", "Zeszyty Naukowe", "Sprawozdania" zwykle występują one w połączeniu z nazwą instytucji sprawczej:  "Biuletyn / Instytut Studiów Wschodnich", "Biuletyn Informacyjny / Ośrodek Karta", "Zeszyty Naukowe / Akademia Rolnicza w Lublinie", "Sprawozdania / Instytut Technologii Nafty " itd. itp. W ślad za tym ich skróty mogą brzmieć bardzo nienaturalnie: Zesz. Nauk., Acta Phys. / USzczec = Zeszyty Naukowe. Acta Physica / Uniwersytet Szczeciński
• Zeszyty naukowe - numeracja. Zeszyty naukowe są zwykle wydawane nieregularnie, w ślad za tym sposób ich oznaczania winien być następujący: Z. (rok), np. Z. 5 (1978) a [nie 1978, nr 5]. R., T., Vol., Nr (proszę podawać zgodnie z oryginałem). Bywają jednak wyjątki!
• Zeszyty naukowe - tytuł. W przypadku zeszytów naukowych o kilkustopniowym tytule (tj. sekcjach i podsekcjach), np. "Acta Universitatis Lodziensis. Humanistyka. Filologia Polska" - człon środkowy (tu: "Humanistyka") należy opuścić, w efekcie podajemy: "Acta Universitatis Lodziensis. Filologia Polska"; w ślad za tym skrót będzie zredukowany w podobnym stopniu. Redukcji takiej nie należy jednak wykonywać automatycznie - wcześniej należy się bowiem upewnić w bazach danych (pkt. G2).
• Zeszyty naukowe - wiele numeracji. Katalogując zeszyty naukowe o kilkustopniowym tytule (tj. sekcjach i podsekcjach) podajemy tylko numerację najniższego członu, np. Acta Universitatis Lodziensis. Filologia Polska. - R. 7 (1978) ........... (a zatem ten, który w przykładzie odnosi się do sekcji "Filologia Polska"), inne numeracje należy pominąć. Proponuje aby każdorazowo upewniać się w bazach wzorcowych (pkt G2)

F6. Identyczne zasady skracania i podawania numeracji obowiązują przy podawaniu źródła recenzji, czyli w polu (787).

F7. Uwaga ogólna. Proszę się nadmiernie nie sugerować sposobem oznaczania czasopism w oryginale (tj. źródle skąd czerpią Państwo opis), gdyż zdarzają się tam rozmaite formy błędne lub nieaktualne (Państwa obowiązkiem jest ustalić poprawną formę). Najlepszym do tego celu jest metodyczne korzystanie z baz wzorcowych (wyżej) i literatury.

H. POLA 5xx (UWAGI )

H1. Sugestie poniższe odnoszą się do wszystkich rodzajów opisów (książki, artykuły, rozprawy, czasopisma).

H2. W opisach mogą się pojawić rozmaite inf., które należy traktować jako uwagi i wpisywać do pól grupy 5xx. Dla uproszczenia ustaliliśmy, że stosujemy tylko 3 pola:  504 - bibliografia, 546 - język oraz 500 na pozostałe typy uwag;

H3. Problemem będzie nie tyle wpisanie tych inf. do 5xx - gdyż są to pola bardzo proste  (zwykle całą treść uwagi wpisujemy do 5xx) lecz poprawna identyfikacja samej uwagi i jej interpretacja.

H4. W uwagach należy stosować skróty wg polskiej normy PN-85/N-01158 Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym. Tu jest jej fragment: http://biblioteka.oeiizk.waw.pl/skroty.htm (inne użyteczne skróty są np. tu: http://kamunikat.net.iig.pl/www/knizki/historia/sosna/dziedzictwo/01.htm).

H5. Uwaga jest takim elementem opisu, który w odróżnieniu od adnotacji nie odnosi się do aspektów teściowych, lecz formalnych. Będą to więc inf. o streszczeniach, wydaniach, załącznikach itp. Niżej zwracam uwagę na przypadki najczęstsze. 

H5.1. Streszczenie.  W różnych okresach panowały różne zwyczaje wpisywania inf. o streszczeniach. Aktualnie należy podawać je w polu 546 stosując polskie skróty (nie podajemy przy tym stron, na których jest streszczenie). Zatem niejednokrotnie zajdzie potrzeba aby uwagę przeredagować.  W razie wątpliwości stosować się ścisle do wykładni MARC21 dla książek. Niżej kilka przykładów:

• w oryg.: Sod. s. 211 (oznacza to "sodierżenie" czyli streszcz ros. => podamy więc 546 ^aStreszcz. ros. oraz w 041 ... ^brus
• w oryg.: Rez. (oznacza to "rezjume" czyli sterszcz. ros.) => podamy więc 546 ^aStreszcz. ros. oraz w 041 ... ^brus
• w oryg.: Sum. (oznacza "summary" czyli streszcz ang.) => podamy więc 546 ^aStreszcz. ang. oraz w 041 ... ^breng
• Inne najczęściej występujące to określenia:

  • Rés. – Résumé (streszcz .fr.)
  • Rez. – Rezjume (sterszcz. ros.)
  • Zsfg – Zusammenfassung (streszcz. niem.)
  • Sum. lub Summ. – Summary (streszcz. ang.)

• Paginację dla streszczeń podajemy tylko w przypadku książek, co w praktyce zdarza się b. rzadko (dla artykułów i rozpraw nie podajemy paginacji, lecz odpowiednie określenie), np.:

  • w oryg.: Sod. s. 211 => 546 ^aStreszcz. ros.

H5.2. Bibliografia. Inf. o bibliografii zał. należy w formie skróconej podawać 504 (jeśli źródło podało inf. o jej lokalizacji należy ją podać),  np.:

• w oryg.: ... bibliogr. => podajemy 504 .. ^aBibliogr.
• w oryg.: ... bibliogr. s. 4-6 => podajemy 504 .. ^aBibliogr. s. 4-6.
• moga być tez stosowane formy opisowe, np. Bibliogr. prac J. Kafla - s. 5-7.

H6. Wątpliwe przypadki proszę ze mną konsultować osobiście.

J. CZASOPISMA - jako całości (kod "C")

J1. Czasopisma jako całości katalogujemy w sposób identyczny jak książki (por. A) dodając da dodatkowe pola:

• 362 (numeracja, np. 362 1 ^a1947, nr 1-12)
• 310 (częstotliwość: np. 310 ^aMies.)

Przykład:
...
245 00 ^aPrasa Polska : ^bpismo Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej / ^cred. Florian Dłużak.
260 ^aWarszawa : ^bSDRP, ^c1990
310 ^aMies.
362 1 ^a1947, nr 1 (czerwiec) - 1990, nr 1/3 (styczeń/ marzec) = nr 1-486/488
500 ^aOpis na podst. 1990, nr 1/3.
600 1 ^aAnominowy student III roku
650 ^aPBQ^b1945^x0000.
700 1 ^aDłużak, Florian. ^eRed.
991 ^aAdres red. ul. Foksal 3/5, 00-366 Warszawa. - Nakł. 2500 egz
...

J2. Jeśli opis zawiera adnotację - należy ją odpowiednio dopisać do pola 991 ^a - szczegóły zob. E. Zwracam uwagę, że pole 991 jest polem niepowtarzalnym.

J3. Jeśli opis zawiera recenzję lub polemikę - należy ją odpowiednio dopisać do pola 787 - szczegóły zob. D.  Zwracam uwagę, że pole 787 jest polem powtarzalnym dla każdej recenzji.

J4. W polu 362 należy podać numeracje opisywanego ciągu zgodnie z wskazówkami, które opisałem w punkcie F. 

J5. Pojedynczy opis czasopisma w naszej bazie jako całości może dotyczyć co najwyżej jednego roku (np. 1951, nr 1-12). Jeśli jest opisany więcej niż jeden rok opis taki należy rozbić dna odpowiednia liczbę opisów składowych (np. 1952, nr 1-12; 1953, 1-6) => w tym przypadku sporządzamy dwa rekordy: pierwszy dla "1952, nr 1-12", drugi dla "1953, 1-6". Do numerów tak podzielonych opisów (pole 650 ... ^x) proszę dodać na końcu literkę a, b, c itd. Np. ... x0565a. Utworzone tą droga rekordy będą się różnić od siebie 

• zawartością 362
• zawartością 991 (jeśli adnotacja ma charakter zawartościowy - w adnotacji tego typu podajemy tylko taki fragment jaki jest wskazany w 362)
• inne elementy pozostają takie same (łącznie z recenzjami).

K. KOPIOWANIE (Z39.50)

K1. Rekordy książek skopiowanych przez z39.50 należy następnie uzupełnić (recenzja, adnotacja) oraz ewentualnie przeredagować, aby były zgodne z metodą opisaną w A.

K2. Skopiowany rekord może zawierać "więcej informacji", niż podaje nasze źródło (np. dodatkowych redaktorów, tłumaczy, uwagi itp.) - w tym przypadku ufamy, że w BN, NUKat i BJ skatalogowano rekord lepiej niż w oryginale i nie usuwamy nadmiarowych danych.

K3. Skopiowany rekord nie może jednak zawierać "mniej informacji", niż podaje nasze źródło. W przypadku takich opisów, należy je po skopiowaniu uzupełnić. W szczeg. niegdy nie uda nam się skopiować recenzji, ani adnotacji.

L. UWAGI OGÓLNE i WYJĄTKI

Artykuł autora podpisany kryptonimem:
(kryptonim autora): Tytuł artykułu. Podtytuł artykułu. [Adnotacja]. Tytuł czasopisma. Numeracja

Uwagi: autor do 245 i 700. Innymi słowy ustalam arbitralnie, iż kryptonimy zawsze umieszczamy w 700 (choć MARC tak ostro tego nie stanowi, a liczne bibliografie stosują 100)

Nawiasy w rozwinięciach [imion i nazwisk autorów, współautorów]
Jeśli w haśle opisu część hasła np. KOWALSKI J[an] jest podana w nawiasach wówczas w formę z nawiasami stosujemy tylko w 245 ^c natomiast w 100 i 700 podajemy bez nawiasów.

Jeśli istnieje kilku równorzędnych autorów, tłumaczy redaktorów itp. to są oni oddzielni w opisie "," (przecinkami). Proszę pamiętać, że każdą osobę, twórcę (autora, tłumacz itp.) wpisujemy do rekordu dwukrotnie: do 245 ^c w formie do wyświetlania oraz do 100 lub 700. Przy czym 700 mogą być bez podpola ^e lub z polem ^e. Innymi słowy w zależności, czy do hasła 700 należy dodać określenie rodzaju współpracy. Regulują to zasady katalogowania. Por. komentarz do pola MARC w dowolnej instrukcji 700.  Aby sprawę nieco rozświetlić proponuję następującą wykładnię: określanie rodzaju współpracy dodajemy dla każdej 700 ^e z wyjątkiem tych sytuacji gdy jest to drugi lub trzeci autor oraz dla kryptonimu pierwszego autora. Typowe określenia rodzaju współpracy to: Red., Tł., Oprac., Rozm. przepr., Rec.

Cześć wprowadzonych tu zasad ma charakter lokalny i nie ma potwierdzenia w normach (np. kryptonim do 700). Przyjęto takie rozwiązania z uwagi na to, że baza kontynuuje pewne metodę i nie można jej zmienić aby nie utracić spójności danych.

UWAGI KOŃCOWE

Odstępstwa. W bazie zastosowano kilka świadomych odstępstw od standardowych metodologii bibliograficznych. Wynika to w dużej mierze z konieczności synchronizowania pracy grupowej przy metodzie współkatalogowania oraz ograniczeń użytkowanego systemu. Odstępstwa dotyczyły w szczególności: powtarzalności pola 991 (ta opcja ma charakter tymczasowy). Rozwiązanie takie przyjąłem aby móc zsynchronizować efekty pracy grupowej na wspólnej bazie. Pola 991 na etapie korekty zostaną połączone. W realnych bazach unika się powielania 991. Z rozmaitych przyczyn wprowadzono także kilka innych odstępstw od norm bibliograficznych, np. w polach 787 i 773 (np. w  np. 787 ^a - wg normy hasło powinno mieć szyk Nazwisko, imię i być indeksowane wprost [a ponieważ nie jest wprowadziłem dodatkowe hasła dla recenzentów]); istnieją też drobne różnice w stosowanych znakach umownych w 787 i 773 itp. Wspomniane problemy z cytatą, recenzją i adnotacją są w skali kraju wciąż nie rozwiązane i istnieje kilka "szkół", zależnych od systemu (MAK, SOWa, Promax i inne). 

Dla zainteresowanych. Najpopularniejszą wykładnię dedykowaną dla MAKa opisano w książce:  Adaptacja formatu MARC 21 dla bibliografii regionalnej / B. Bartoszewicz-Fabiańska, M. Janowska, K. Janczewski, J. Słowik. - Warszawa: Wydaw. SBP, 2003. -321, [3] s. - (Propozycje i Materiały/ Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich ; 58) - por. też komentarz: http://ebib.oss.wroc.pl/2004/58/legezynska.php, lecz do pracy w aktualnej wersji Sowy ma ona ograniczone zastosowanie. Najnowsze zasady są w trakcie opracowania przez specjalny zespół BN - bieżace inf. i robocze formaty dostępne są na stronie: http://www.bn.org.pl/nfs/  

© W. M. Kolasa. Kraków 2008 http://www.wmkolasa.up.krakow.pl/ [aktualizacja 30.03.2008]